Sierpniowe impresje czytelnicze

No dobra, było sporo o wypalaniu traw, to teraz krótko i na temat o innych zaliczonych ostatnio pozycjach.

1. Rafał Kosik "Mars" (ocena: 2/10)

Koszmar stylu i konceptu. Z Kosikiem miałem do tej pory do czynienia dosyć dużo, byłem pozytywnie do niego nastawiony po "Verticalu", pierwszych dwóch, czy trzech powieściach z cyklu o Felixie, Necie i Nice oraz fenomenalnym opowiadaniu "Ilsa". Niestety każda z powieści zawiera braki, które wskazują na to, że Kosik nie umie pisać dłuższej formy. W "Verticalu" prawie się udało, świetny koncept został spartolony katastrofalnym zakończeniem (pisałem o tym tutaj), w rozdętym do niepojętych rozmiarów "Kameleonie" nie ma nic ciekawego, poza ostatnim rozdziałem, który jest zresztą pierwowzorem powieści, "Gang niewidzialnych ludzi" to w zasadzie zbiór opowiadań w formie rozdziałów, połączonych koncepcyjnie postaciami bohaterów, reszta powieści stanowi mniejsze lub większe powielenie pomysłów z "Gangu niewidzialnych ludzi". Jedynie niedoceniana "Trzecia kuzynka" stanowi najlepszą powieść Kosika.

"Mars" plasuje się na tym samym poziomie, co "Vertical" i "Kamelon", dodatkowo zawierając wszystkie możliwe wady powieściowego debiutu. To, co zalinkowałem powyżej odnośnie "Verticalu:", odnosi się także do "Marsa". Kosik pisze bez konspektu, jak leci, jak mu akurat makówka podpowiada (sam się d tego przyznał w jednym z wywiadów), i to widać. Kosik nie jest Danem Simmonsem, by mu się takie bezkonspektowe pisanie udało. Nudy, nudy, nudy, przeplatane domorosłą filozofią bohaterów poprowadzonych jak w teatrzyku kukiełkowym. Tytułem przykładu scena: środek pustyni marsjańskiej (nie wiadomo gdzie, chociaż należy mniemać, że chodzi o półkulę północną) senator Griffin, który przeżył katastrofę samolotu, który najpierw był przedstawiany jako podstarzały zboczeniec (niech mi ktoś wytłumaczy o co chodziło z macaniem Doris po kolanie), a potem zbawca ludzkości, prowadzi dyskusję światopoglądową na temat religii z ludźmi pustyni, którzy go uratowali (i którzy nie mają pojęcia, co to religia??!!! WTF?, bo na Marsie nie ma ustawowo religii):

"(...)- Religia jest więc złem?

- Jeśli jest prywatną sprawą ludzi, to nie. Problemy zaczynają się, gdy miesza się z polityką i próbuje ingerować w życie publiczne. A już dwie różne religie z reguły oznaczają nienawiść. W jednym społeczeństwie może istnieć tylko jedna religia. Jeśli jest inaczej, zaczyna narastać konflikt. Tak było na Ziemi, gdy zaczęły znikać granice. Nie ma religii - nie ma wojen ideologicznych.(...)" Taki trochę poziom myślenia i naiwności piętnastolatka, który widzi wszędzie proste sposoby na rozwiązanie fundamentalnych problemów ludzkości. Trochę jak z pomysłem apartheidu swego czasu. Idea nie była zła, ale pomysł w praktyce tak głupi, że wszyscy na świecie od początku stukali się w głowę. 

Pomijając już fakt wiekopomnych i prowadzonych na poziomie dysput spod budki z piwem dyskusji o sprawach ważnych, to wytłuszczony wniosek jest tak karygodny i totalnie nietrafiony, że nawet głowa małego dziecka, by to ogarnęła. Nie wiem, co łyka Kosik, ale za pisanie o sprawach, na których się nie zna, nie powinien się zwyczajnie zabierać. Przecież truizmem jest, że to właśnie brak rozwarstwienia społecznego, życie multi-kulti (religijno-narodowościowe) jest źródłem pokoju między narodami. Oczywiście musi to być pełna symbioza, nie może to być coś na kształt apartheidu, ale na kształt Rzeczpospolitej Obojga Narodów z XVI wieku, gdzie wszyscy żyli ze wszystkimi w wielkiej zgodzie i wzajemnym szacunku. 

Fabularnie akcja dzieje się najpierw w roku 2300, około trzysta lat po rozpoczęciu zasiedlania Marsa, gospodarczo i społecznie jest dosyć tradycyjnie, nie ma specjalnych usprawnień technicznych, prawie jak aktualny XXI wiek. Następnie przenosimy się o około 50  lat w przód i tu nagle się okazuje, że w trakcie tych 50 lat wszystko się pozmieniało, ludzie żyją z czipami, gdzieś po drodze zaszła niesamowita rewolucja społeczna i techniczna. Ale gdzie, kiedy, jak to możliwe, że są zmiany traktujące mózg człowieka jak serwer komputera. Trochę to wygląda, jakby ze średniowiecza w 50 lat przeskoczyć od razu do lotów w kosmos. Brak stanu pośredniego, stopniowego rozwoju. To jest jedna kwestia.

Drugą kwestią jest fabuła powieści jako całości. Takowej nie ma. "Mars" jest poszatkowany i nie trzyma się kupy. Intryga zawiązuje się gdzieś tak w połowie książki. Rozwiązanie intrygi, ta cała mega zagadka podziemnej budowli jest durna i obrzydliwa i trąci na kilometr popłuczyną po Daenikenie. Do tego Kosik próbuje ją tandetnie wyjaśnić podłą naturą człowieka. No way,. mister author, braków warsztatowych nie należy usprawiedliwiać tandetnymi frazesami. Bohaterowie się miotają w tę i wewtę, Kosik się miota, bo nie wie o czym pisze, czytelnik się gubi, bo nie wie, o czym czyta. Tragedia.

To jest oczywiście przykład na to, o czym "Mars" tak naprawdę jest. Teoretycznie "Mars" to książka o terraformingu czwartej planety, w rzeczywistości powieść ta to konglomerat zbędnej treści, fatalnie poprowadzonych kukiełkowych bohaterów (np. Kosik zna się na kobietach jak mało kto, Doris dostaje od Allena w prezencie uwaga .... krem przeciw zmarszczkom i z wdzięczności całuje go w policzek; normalnie koń by się uśmiał), nudy i rzucenia się autora na zbyt głęboką wodę. "Mars" już na starcie nie wytrzymuje porównania z traktującą o analogicznych sprawach trylogii marsjańskiej Kima Stanleya Robinsona. Nie ta skala (np. Robinson znał szczegółową topografię planety i do niej dopasował fabułę, Kosik w ogóle nie korzysta z topografii Marsa, bo jej zwyczajnie nie zna; no dobra wspomina o Olympus Mons i o Cydonii, normalnie mistrzostwo świata), nie to gruntowne przemyślenie tematu i umiejętność ogarnięcia tego, o czym się chce pisać. Kosik pracuje bez konspektu, co widać na każdej stronicy "Marsa". Proponuję skupić się na pisaniu opowiadań, są idealne dla takiego stylu pisania. 

Miało być krótko i treściwie, a się rozpisałem zanadto, tak mi Kosik zagotował krew. No teraz już naprawdę krótko. 

2. Arthur Conan Doyle - "Znak czterech" (ocena 5/10)

Drugi chronologicznie Sherlock Holmes. Fabularnie jest lepiej niz w "Studium w szkarłacie", ale nadal jakiś mdły ten Holmes. Intryga trzyma się kupy, nie jest jednak jakos specjalnie porywająca, ot standardowy kryminałek.

Powieść zapamiętam w zasadzie przez to, że Holmes jawnie i bez skrupułów zażywa kokainę, jako środek zastępujący mu w okresach bezczynności detektywistyczną podnietę. Naprawdę mocne, panie Doyle :)

3. Anna Kańtoch - "Czarne" (ocena 5/10)

Wiem, że w tej powieści kryją się pokłady geniuszu, wiem, że jest to naprawdę dobra powieść, ale ja tego niestety nie znalazłem. Na Katedrze Adam Rotter bardzo ładnie przeanalizował tę (wbrew pozorom, które towarzyszyły mi przez całą lekturę) skomplikowaną i trudną w odbiorze powieść (tutaj ta analiza). Kupuję tę wykładnię w ciemno. Sam dostrzegłem w "Czarnym" jedynie, że panienka dojrzewa, ma schizy i fantazje lesbijskie, a że wychowuje się w katolickim kraju, to z poczucia winy traci poczucie rzeczywistości i trafia do dziekanki. To wszystko podlane standardowym sosem niedomówień i przyprawione świetnym stylem pisarskim Ani Kańtoch.

Tak więc ocena musi być wymierna w stosunku do subiektywnych, czytelniczych wrażeń, a te nie były specjalnie ujmujące, choć dużo w tym mojej własnej winy. Kajam się przed samym sobą, i samego siebie muszę przeprosić, bo widocznie z lenistwa umysłowego zaprzepaściłem gro wyjątkowych doznań, które (o ile Rotter ma rację) zwyczajnie mnie ominęły. Nie pozostaje mi nic innego, jak w nieokreślonej przyszłości, przeprosić się z "Czarnym" i ponownie podejść do jej lektury, tym razem jednak w lepszej kondycji psychofizycznej. A Anneke przepraszam, że tylko tyle byłem w stanie wyciągnąć z jej powieści.

4. Orson Scott Card - "Gra Endera"  (ocena 6/10)

Powieść-legenda, jedna z kilku kultowych pozycji w dorobku światowej fantastyki, powieść, która dała początek ogromnej popularności autora oraz całej serii swoich własnych kontynuacji, nie tylko książkowych ... ale literacko jest to tylko przyzwoita pozycja, bez gromkopierdnych zachwytów. Dobrze się czytało, jednak dobrze się czyta wszystko spod pióra Carda, taki juz ma gościu atrakcyjny styl pisania. 

Fabularnie "Gra Endera" nie powala. Akcja jest dynamiczna, dużo się dzieje, końcowy twist spoko, niemniej koncepcja gwiezdnych wojen z udziałem młodocianego geniusza strategii trąci bajką dla dzieci. Do tego dochodzi karygodne z punktu widzenia humanitarnego wykorzystywanie militarne bachorów, zabieranie im dzieciństwa i traktowanie jak produktu wojskowych fabryk broni. Dlatego cały hajp wokół tej powieści jest zdeka przesadzony, dobrze się czyta, ale niewiele ponadto. 

Teraz się wezmę za bary z całym cyklem, lecz nie spodziewam się za wiele, skoro już mająca porywać "Gra Endera" nie porywa.