Po latach zawieszenia, po ponad sześciu latach braku jakiejkolwiek aktywności, byłem zdumiony, że blog nadal istnieje. O tyle sytuacja jest żenująca, że w różnych formach aktywności internetowej nadal istnieje odesłanie do mojego bloga. Chcąc zadośćuczynić karygodnemu porzuceniu własnego dziecka postaram się reaktywować na blogu, wrzucając bieżące odczucia czytelnicze, a może także innego rodzaju "atrakcje", jak sprawozdania z meczy tenisowych, czy górskich wyjazdów. Dobrze jest rozpocząć reaktywację od powieści, która naprawdę zasługuje na rzetelne przemyślenia, a zatem "Niewyczerpany żart" Davida Fostera Wallace'a.
Jak opisać, zrecenzować powieść liczącą sobie 1100 stron małą, gęstą czcionką (w tym 100 stron przypisów czcionką już prawie niewidoczną), o bogactwie treści, intertekstualności, głębi przekazu, psychologiczno-obyczajową, w taki sposób, aby nie popaść w banał.
Niewątpliwie "Niewyczerpany żart" jest powieścią unikatową, zjawiskową, wydarzeniem kulturalnym naszych czasów, po lekturze stoję na stanowisku, że każdy ambitniejszy czytelnik, który poszukuje zawsze nowych bodźców w literaturze, powinien sięgnąć po dzieło Wallace'a. Genialna, niemalże arcydzieło, wciągająca i męcząca, sprawiająca sporo satysfakcji i wkurwiająca.
Na lubimyczytac.pl jest niezła, oficjalna recenzja streszczająca zasadniczy zrąb fabularny powieści. Zapoznanie się z tą (czy inną) recenzją nie będzie żądnym spojlerem, tylko ułatwieniem w podążaniu za fabułą, uzyskaniem punktu zaczepienia w opowieści nielinearnej, bogatej w didaskalia, opisy, szczegóły, przeżycia wewnętrzne, a nade wszystko zdania wielokrotnie złożone, czasami zajmujące po pół strony i więcej. Tak naprawdę nie fabuła jest istotą "Niewyczerpanego żartu", jest ważna i nie pretekstowa, ale tak naprawdę służy autorowi do stworzenia jedynego w swoim rodzaju świata przedstawionego, trochę fantastyka bliskiego zasięgu, zdecydowanie więcej obserwacji współczesnego świata akademickiego, środowisk AA, uzależnień poszczególnych bohaterów od wszystkiego (narkotyki miękkie, twarde, leki, psychotropy, alkohol, seks). Czyta się ciężko, żmudnie, czytelnik przedziera się przez morze gęsto zasolone wydarzeniami, przemyśleniami bohaterów, detalami technicznymi, autor nie opuszcza żadnego szczegółu, pisze od serca. Nie ma tutaj wartkiej akcji, opisy są rozwlekłe, szczegółowe, często w formie strumienia świadomości danego bohatera, do tego istotne elementy fabuły poukrywane w tych strumieniach (uwadze ambitniejszych polecam np. spróbować wychwycić moment, kiedy Gately i Hal działają razem - dla ułatwienia, są to zaledwie trzy zdania w całej powieści!, które mają znaczenie dla historii). Nie dość, że jest to skondensowane 1100 stron zbitego formalnie tekstu, każde zdanie jest ważne, nieprzypadkowe, pomimo tego że sam język powieści nie jest trudny, to Wallace unika dosłowności, ufa inteligencji czytelnika i wiele istotności umieszcza w kontekstach. Nadto tekst jest gęsto upakowany nielinearną fabułą, rozbitą mozaiką faktów, której fragmenty trzeba sobie samemu poukładać. Są fragmenty, która czyta się świetnie, dynamiczne (kilkustronicowy opis oczekiwania ćpuna na dostawę towaru, czy upiorny wojny łazienkowe z karaluchami kanalizacyjnymi wręcz wgniatają w fotel, w takich momentach miałem aż wypieki na twarzy, co jest u mnie objawem obcowania z literaturą genialną), są też takie, że nie można się skupić, złapać punktu zaczepienia, i trzeba wracać, odnajdywać wątki. Czysta, rozkurwista epa słowa spisanego miesza się z pozornie bełkotliwymi dłużyznami.
"Niewyczerpany żart" to wielka rozprawka na temat wszystkiego, osią są uzależnienia, każdy jest od czegoś uzależniony, bo wymaganiom współczesnej cywilizacji (przynajmniej w wersji amerykańskiej klasy średniej i wyższej) układ nerwowy żadnego człowieka nie jest w stanie sprostać bez wspomagaczy i ulepszaczy tegoż, co za tym idzie Wallace'owi sporo zajmuje zdrowie psychiczne jednostki w zatomizowanym, skomplikowanym na wielu poziomach i oderwanym od natury społeczeństwie. Dalej, indywidualne zdolności tzw. talent, kto i jak jest w stanie sprostać oczekiwaniom otoczenia w tym zakresie (w powieści chodzi głównie sport), czym jest sława związana z sukcesem. Z wątków politycznych bardzo aktualne kontroli systemowej ze strony władz każdego aspektu życia społecznego, w wizji Wallace'a rzeczywistość to wręcz korporacyjna dystopia, są nawet nawiązania do "Roku 1984", czy "Mechanicznej pomarańczy". Sam tytuł jest nawiązaniem do "Hamleta", tudzież niektórzy bohaterowie są alter ego bohaterów dramatu Szekspira (Hal jako Hamlet, Avril - Gertruda, Pemulis - Horacy, James - duch ojca).
"Niewyczerpany żart" ma montypythonowski powab na sterydach np. wrażą organizacją terrorystyczną są Zamachowcy na Wózkach Inwalidzkich* (AFR), jedną z organizacji społecznych jest Związek Odrażająco i Nieprawdopodobnie Oszpeconych), a jednym z bohaterów Lyle - guru fitnessu, którego pokarmem jest pot i emocje bywalców siłowni. Do tego autor serwuje w przypisach 10 stron abstrakcyjnej filmografii jednego z bohaterów.
"Niewyczerpany żart" można scharakteryzować fragmentem powieści: "Teoria leżąca u podstaw żartu zakładała, że nie ma widowni ani reżysera, ani sceny, ani dekoracji, ponieważ w Rzeczywistości żadna z tych rzeczy nie istnieje. Bohater nie wie, że jest bohaterem, ponieważ w Rzeczywistości nikt nie myśli, że występuje w jakimś dramacie".
Bohaterowie to osobna kategoria zasługująca na uwagę. Obok unikatowych indywiduów, takich jak rzeczony Lyle, Boczna Alice, Bidul Tony, Gately, czy cała familia Incandenzów jest jeszcze cała rzesza postaci trzecio i czwartoplanowych, z których każdy otrzymuje swoje pięć minut na łamach powieści. Każdy bohater jest w jakiś sposób wykolejony przez los, pogięty psychicznie, a jeżeli na zewnątrz wykazuje pozornie normalne objawy społeczne, to za chwilę zostanie przekręcony przez system (np. szkołę). Wszyscy są maniakalno-kompulsywni na swój oryginalny sposób, zresztą kompulsywność, to zdaje się być słowo-klucz do powieści. Fabularnie śledzenie losów bohaterów przypomina serial "The wire". Czytelnik w pewnym momencie już czuje, że jeżeli gdzieś na łamach powieści pojawia się jakaś epizodyczna postać, to gdzieś (wcześniej lub później) autor zapoda jakąś encyklopedyczną, schizoidalno-montypythonowską historię tejże postaci.
"Niewyczerpany żart", to mistrzowskie dialogi i sceny rodzajowe, żywe, plastyczne, unikatowa mozaika świata przedstawionego i bohaterów, mozaika rozbita w drobny pył, której fragmenty czytelnik składa sobie w trakcie lektury, ale nie ma w tym żadnego fragmentu, nad którym autor by nie panował. Jest to także gargantuiczna robota tłumaczki Jolanty Kozak, to dzięki jej pracy powieść jest przystępna w języku polskim, a na pewno nie była to łatwa robota.
Wreszcie "Niewyczerpany żart" to z pewnością w jakiś sposób autobiografia autora, czerpie z własnych doświadczeń w zakresie uzależnień, spotkań AA, relacji z rodzicami, a przede wszystkim nastrojów kompulsywnych i depresji. Dlatego całość sprawia dojmująco szczere wrażenie.
Tłumaczka w posłowiu sugeruje przeczytanie powieści dwa, trzy razy, aby wyłapać wszystkie wewnętrzne fragmenty układanki, ale ogólnie to raczej zrobię to dopiero na emeryturze.
Gorąco polecam, lektura jedyna w swoim rodzaju, genialna i satysfakcjonująca.
* "Materializują się nie wiadomo skąd, są mistrzami podstępu, zasiewają lęk w kanadyjskich sercach prominentów i atakują bez ostrzeżenia, jeśli nie liczyć złowróżbnego poskrzypywania powolnych kół"
na okładce Dougal Haston na górnym polu śniegowym, tuż przed osiągnięciem wierzchołka
Mam przyjemność nie tyle zrecenzować, co podzielić się z wami informacjami i refleksją nad świetną książką "Everest - the hard way" autorstwa legendy światowego alpinizmu sir Christophera Boningtona. Książka to żywy opis wydarzeń, które miały miejsce na przełomie sierpnia i września 1975 roku na Evereście. Bonington kierował tam ogromną wyprawą (dwudziestu alpinistów atakujących i wspierających + kilkudziesięciu Szerpów), która postawiła sobie za cel pierwsze zdobycie ściany południowo - zachodniej Czomolungmy metodą oblężniczą. Dla laika w dzisiejszych czasach zdobycie Everestu wydaje się być pestką, każda przybłęda z kasą może współcześnie "zdobyć" Everest, nie każdy jednak wie, że to zależy którędy się wchodzi. Hillary i Tenzing w 1953r. weszli oczywiście najprostszą drogą, czyli ścianą południowo-wschodnią, gdzie przy dobrej pogodzie jedynie tuż przy wierzchołku są problemy na tzw. Stopniu Hilarry'ego. Reszta dla wytrenowanego człowieka z przyzwoita kondycją i bez jakichś lęków, to betka (po drodze jeszcze jest Ice Fall, ale tam wszystko załatwiają przewodnicy i Szerpowie, turysta ma tylko wykonywać polecenia, co by nie zbłądzić).
zator na stopniu Hillary'ego
Kocioł Zachodni
ściana południowo - zachodnia
Ice Fall
No więc Bonington dostał walizkę pełną grubych funciaków od banku Barclays, zebrał ekipę i udał się z taborem do Nepalu (tutaj jest opis tej wyprawy na stronie Barclays, a powyżej pełnometrażowy dokument z wyprawy).
Chris Bonington jest żywą legendą alpinizmu z wielu powodów, ale tym najważniejszym jest jedna rzecz - przeżył. Jego wizyta w Polsce była dla mnie nieodpartym bodźcem do udania się na Krakowski Festiwal Górski w grudniu 2015r. Chris odstawił standardowy wykład o swoim życiu, siedziałem bardzo blisko niego i nie mogłem wyjść z podziwu, że ten niewysoki, siwy i dziarski dziadek, przez cały wykład stojący prosto i żywo, skończy w tym roku 83 lata. Przeżył tam, gdzie wielu jego kolegów, przyjaciół, prawdziwych tuzów wspinaczki już nie ma na tym świecie. Można by tu m.in. wymienić bohaterów "Najtrudniejszej drogi":
- Dougal Haston, jeden z czterech zdobywców ściany północno-zachodniej, śmierć w wieku 37 lat w 1977r. zasypany lawiną podczas jazdy na nartach, niespełna półtora roku po zdobyciu Everestu,
- Peter Boardman, drugi z tej czwórki, śmierć w wieku 32 lat w maju 1982r. na północno - wschodniej ścianie Everestu,
- Nick Estcourt, inny alpinista czołowy, z uwagi na załamanie pogody nie doczekał się swojego zdobycia szczytu, zginął w 1978r. w wieku 36 lat, zasypany przez lawinę na K2,
- Tony Tighe, którego śmierć na Ice Fallu w 1972r. została wspomniana w książce, to jego ciało znaleziono w 2008r. a zidentyfikował je właśnie Sherpa Pertemba, sirtar ekspedycji z 1975r. oraz tragarz z 1972r. (lista ludzi, którzy zginęli na Evereście, w tym Tony Tighe i Polacy).
Doug Scott na filmiku Barclaysa z zalinkowanej wyżej strony zaznacza, że dla takich jak on, czy Bonington, którzy przeżyli swoje góry, jest smutne, lecz nieuniknione, że nie ma z nimi Hastona i innych przyjaciół, których góry nie wypuściły ze swoich skał.
Pierwszego zdobycia dokonali Dougal Haston wraz z Dougiem Scottem. Drugim zespołem, który dokonał udanego ataku szczytowego, byli Peter Boardman oraz Szerpa Pertemba. Za nimi szedł Mick Burke, po którym potem ślad zaginął, stąd nie wiadomo, czy w ogóle osiągnął wierzchołek. I to tyle, sam Bonington, jako kierownik wyprawy, nie zdobył wówczas wierzchołka, tak jak kilkunastu innych alpinistów uczestniczących w wyprawie, na tym właśnie polega zespołowe zdobywanie szczytów w stylu oblężniczym.
"Alpinista jest jak biegający w kółko udręczony i skołowany byk, który na widok czerwonej płachty, jaką jest skała, nie może powstrzymać się od ataku" w tym kontekście najbardziej ciekawe są w książce dylematy Boningtona, kogo wypuścić na górę do ataku szczytowego. Zabrał całą zgraję alpinistów oblężniczych + alpinistów wspierających, a na górę mógł ich co najwyżej wysyłać dwójkami. Siedział sobie zatem Chris w obozie V na wysokości 7700 m i rozważał kwestie alpinistycznej ambicji swoich współpracowników.
Peter Boardman i Joe Tasker na Kanczendzundze
Pertemba i Bonington
Na zalinkowanej wyżej stronie banku Barclays są fajne ówczesne fotki uczestników wyprawy, w tym zdjęcia wszystkich czterech zdobywców szczytu (Haston, Scott, Boardman, Pertemba), ciężarówki, którymi przetransportowano sprzęt do Nepalu oraz filmik, gdzie pojawiają się m.in. żyjący uczestnicy wyprawy, przedstawiciel Barclays Mike Rhodes (alpinista wspierający), Doug Scott (zdobywca), na 99% w filmie wykorzystano zapewne fragmenty nakręcone osobiście przez Micka Burke'a, który wspinał się tuż za Scottem i Hastonem (minuta 5:01 do 5:10).
Dobra książka, napisana rzeczowo i konkretnie, z pierwszej ręki człowieka, który zęby zjadł na wspinaczce. Klasyka.
Wydawnictwo Rebis kontynuuje wydawanie kolekcjonerskiej serii dzieł Phillipa Dicka. Po kilkunastu powieściach przyszedł czas na inny rozdział twórczości Dicka, jaką są jego opowiadania, których napisał ponad sto. Jak sam Dick stwierdził, jego opowiadania to zupełnie inna twórczość, aniżeli jego powieści. Wynika to z przyjętej przez Dicka filozofii, która prezentuje się mniej więcej tak: "Twórca powieści powinien spełnić pewien warunek, którym nie musi sobie zawracać głowy, pisząc opowiadanie: otóż główny bohater musi być na tyle sympatyczny albo tak podobny do czytelnika, że bez względu na to, co zrobi (...) w opowiadaniu nie trzeba tworzyć bohatera, z którym czytelnik zechciałby się identyfikować, ponieważ brakuje na to miejsca, a nacisk kładzie się na czyn, a nie na sprawcę (...) różnica między opowiadaniem, a powieścią jest następująca: opowiadanie mówi o morderstwie, powieść zaś o mordercy (...)" I to w zasadzie powinno wystarczyć za wprowadzenie, a jednocześnie podsumowanie krótkiej formy u Dicka, ten przyjęty przez autora, dychotomiczny podział jest klarownie widoczny we wszystkich jego opowiadaniach.
Chcąc wydawać opowiadania Dicka wydawnictwo Rebis, bardzo słusznie i jako pierwsze na rynku, postanowiło wydać bez przeróbek klasyczne, zachodnie wydanie zbiorcze opowiadań Dicka, tj. "Collected stories" w pięciu tomach, tutaj nieco szerzej o tym wydaniu. "Krótki, szczęśliwy żywot brązowego Oksforda", to właśnie pierwszy tom opowiadań zebranych, aktualnie na rynku są też już dostępne "Wariant drugi" oraz "Kopia ojca".
Co do samych opowiadań, to zbiór liczy aż 25 krótkich form z najwcześniejszych lat twórczości Dicka (1952-1953) i niestety, ale większość z nich trąci myszką, zestarzały się mocno i przypominają teraz trochę twórczość Bourroughsa o Marsie, lub też przesiąknięte są naiwną ideologią, a dialogi pompatyczne, sztuczne i podporządkowane głównej linii fabularnej. Na szczęście jest tutaj kilka perełek, wręcz genialnych tekstów, które to potwierdzają renomę Dicka i są to:
- "Krótki, szczęśliwy żywot brązowego oksforda" tytułowe opowiadanie zbioru, czysty majstersztyk, jedno z najlepszych opowiadań jakie w życiu przeczytałem, z typowym, dickowskim pomysłem "(...) kawałek nieożywionej materii został tak przez coś podrażniony, że odpełzł napędzany oburzeniem. To był mój cel życiowy: wynaleźć doskonały czynnik drażniący, dostatecznie irytujący, aby pobudzić martwą materię do życia (...)" i dalej "(...) nigdy nie było takiego buta jak ten (...) w kuchni wokół wiadra na śmieci leżały rozsypane skorupki od jajek. But odwiedził nas tej nocy, ale gdy się posilił, znów zniknął (...)" "(...) zaraz wejdzie do środka i zażąda buta (...) od mojego starego buta zależało całe życie Doca(...) a ten przeklęty but zniknął, był gdzieś tam na dworze (...)" czy to nie jest genialne? z buta daję 10/10
- "Niestrudzona żaba" super przewrotne opowiadanie, z fajnym pomysłem wyjściowym, można by na bazie tego pomysłu stworzyć większą fabułę
- "Kolonia", genialne opowiadanie, które absurdalnym klimatem zbliżone jest do oksforda, a jednocześnie stanowi klasyczną wizję kontaktu z wrogą, obcą inteligencją "(...) to mój dywanik. Przywiozłem go z Ziemi. Dała mi go żona. Ja ... ja całkowicie mu ufałem"
- "Budowniczy", też dobra rzecz, parafraza mitu o Noem
- "Wypłata" - najbardziej rozbudowane fabularnie opowiadanie zbioru, ze świetną, przewrotną i zaskakującą intrygą, nie dziwota że swego czasu Hollywood stworzyło blockbustera w oparciu o motywy noweli, przy okazji w typowy dla siebie sposób upraszczając przesłanie "Wypłaty"
- "W ogrodzie", dosyć przerażająca nowela, parafraza mitu o Ledzie i łabędziu
Niezły poziom, przede wszystkim fabularny, trzymają także następujące rzeczy: "Człowiek, który był zmienną", "Kryształowa krypta", "Niania", "Kobziarz wśród drzew".
Reszty niestety już nie bardzo pamiętam, ale znalazłoby się jeszcze ze 2-3 dobre teksty. Reszta, tak jak wcześniej pisałem, odstaje mocno poziomem od wymienionych, niemniej polecam zapoznanie się z krótką formą Dicka. Mam nadzieję, że już wkrótce wpadnie mi w ręce kolejny tom "Collected stories".
Islamizacja Europy trwa i nic nie zmieni tutaj zaklinanie rzeczywistości przez ocenzurowane, poprawne politycznie media oraz zidiociałych, działających wbrew woli Narodów polityków, często skorumpowanych petrodolarami. Dżihadyści poczynają sobie na tyle śmiało, że ostatnio wchodzą nawet ze swym kagankiem oświaty do krajów jednolitych religijnie takich jak Polska, dzieje się to na szczeblu samorządowym w Poznaniu, Częstochowie, Białymstoku i na Pomorzu. A powszechne bajdurzenie o "uchodźcach", o pomocy ludziom uciśnionym, o wrażliwości i pomocy ... ech Ja jestem człowiekiem cholernie wrażliwym, wręcz przewrażliwionym, każdy człowiek, którego spotykam, bardzo silnie na mnie oddziałuje, czuję podskórnie jego lęki, obawy, potrzeby. Gdybym jednak miał każdemu pomagać, to bym się unicestwił, nie dałbym rady fizycznie, psychicznie, czasowo i finansowo. Nie można pomagać bez refleksji, bo to wtedy nie jest pomoc, tylko bezsensowne rozdawnictwo. Do tego - spójrzmy, kto przybywa do tej wrażliwej, empatycznej Europy:
"Uległość" można rozumieć na wiele sposobów, jednym z nich jest synonim słowa "islam", inaczej "poddanie się Allahowi". Jeden z bohaterów powieści mówi tak: "– Chodzi o uległość – powiedział cicho Rediger. – Oszałamiająca, a zarazem prosta myśl, nigdy
dotychczas niewyrażona z taką mocą, że szczytem ludzkiego szczęścia jest bezwzględna uległość.
Miałbym pewne opory przed zaprezentowaniem tej myśli swoim współwyznawcom, którzy mogliby
ją uznać za bluźnierczą, ale ja dostrzegam wyraźny związek między bezwzględną uległością kobiety
wobec mężczyzny jak w Historii O a uległością człowieka wobec Boga, o której mówi islam. Widzi
pan, islam akceptuje świat, akceptuje go w jego integralności, świat jako taki, używając języka
Nietzschego. Według buddyzmu świat to dukkha, niedopasowanie, cierpienie. Co do chrześcijaństwa,
nie ma w nim już takiej pewności – czyż Szatan nie jest nazywany księciem tego świata? Dla islamu
dzieło boże jest doskonałe, to wręcz arcydzieło absolutne. Czym w gruncie rzeczy jest Koran, jeśli
nie mistyczną pieśnią pochwalną? Pochwałą Stwórcy i uległości wobec Jego praw. Ludziom, którzy
chcą poznać islam, nie polecam zazwyczaj rozpoczynania od lektury Koranu, chyba że są skłonni
zrobić wysiłek: nauczyć się arabskiego i zagłębić w tekst pierwotny. Proponuję im raczej, aby
posłuchali sur, aby je powtarzali, wczuli się w ich oddech i rytm. Islam to jedyna religia, która
zabroniła używania przekładów dla celów liturgicznych, bowiem Koran w całości opiera się na
rytmie, rymach, refrenach, asonansach. Na podstawowej zasadzie poezji, na połączeniu dźwięku i
znaczenia, które pozwala opowiedzieć świat.*" Można na marginesie uzupełnić, że chrześcijaństwo zaczęło upadać, po Soborze Watykańskim II, kiedy oficjalnie dopuszczono odprawianie liturgii mszy w językach narodowych, a nie jak do tej pory w łacinie, której nikt z wiernych nie rozumiał. Odarcie liturgii z łaciny, odarło ją jednocześnie z tajemnicy, z mistycyzmu, co było już prosta drogą do spowszednienia Boga, do jego laicyzacji.
Ale za bardzo dywaguję. "Uległość" Houllebecqa to w sumie nie powieść o islamizacji Europy, a o tym, dlaczego jest ona w ogóle możliwa, o tym żyznym podłożu europejskiej laickości, bierności moralnej, apatii intelektualnej, plytkich wartości, których nie warto bronić. Rzymianie w 476 roku n.e. też byli przekonani o tym, że ich upadające cesarstwo zachodnie będzie trwać wiecznie, nie dostrzegali globalnej skali swego upadku. To, co się teraz dzieje w Europie, to właśnie taki przypadek.
"Uległość" to powieść, która w szczery, ale dość trudny w przekazie sposób pokazuje, gdzie aktualnie jest Europa. A Europa jest w czarnej dziurze, wydrążonej rakiem zgnilizny moralnej i społecznego wyalienowania jednostki. Apoteoza indywidualizmu i egoizmu doprowadziła do rozpadu więzi społecznych, promocja dewiacji homoseksualnych do rozpadu rodziny - podstawowej komórki społecznej. intelektualizm do duchowego wyjałowienia, w konsekwencji w Europie nie ma już nic, tylko konsumpcjonizm i życie na teraz, na już, byle było mi dobrze. Symbolem tego są obcy sobie ludzie w komunikacji publicznej, sąsiedzi mieszkający w tym samym bloku, nie znający się nawzajem, w szatni na siłowni, alienowanie się ze słuchawkami na uszach, życie nie razem, a obok siebie. Francois stwierdza "Ciężko jest zrozumieć innych, pojąć, co się kryje w głębi ich serce, bez pomocy alkoholu może nigdy by się nikomu nie udało"**. I dalej "Ludzkość nie tylko mnie nie interesowała, ale wręcz mierziła; nie uważałem ludzi za swoich braci, a już tym bardziej ni uważałem za braci jakiegoś drobnego fragmentu owej ludzkości, na przykład swoich rodaków lub byłych kolegów z pracy. Chciał nie chciał, musiałem jednak uznać, że ci ludzie są do mnie podobni, choć właśnie z powodu owego podobieństwa wolałem ich unikać."***
Kryjemy się za maskami, aby tylko się nie odkryć, aby tylko nie mówić jak jest, by nie być posądzonym o rasizm, ksenofobię, patriotyzm, religijność, nazizm i wiele innych rzeczy, dobrych i złych, celowo przemieszanych ze sobą, aby tylko zamydlić, namieszać, rozproszyć, zrelatywizować granice. Dochodzi do tego, że człowiek czuje się obco we własnym domu, własnym kraju. Europa popełnia zbiorowe, rozłożone na kilka pokoleń samobójstwo i w tym momencie właśnie, w tych latach 2015-2020 jest kluczowy moment, punkt krytyczny, ostatni na ratunek przed zmianą porządku rzeczy, jeżeli teraz Europa się nie obudzi, potem będzie za późno.
Trudność w odbiorze "Uległości" tkwi w bohaterze, a w zasadzie anty-bohaterze, który w narracji pierwszosobowej obrzydza nam siebie, obrzydza nam wszystko, co wiąże się ze współczesnym światem zachodnim, obłudę, fasadowość życia intelektualnego, jego miałkość, zbędność, koniunkturalizm. Przeintelektualizowany, zniewieściały, zobojętniały na otaczającą rzeczywistość, biernie poddający się zmianom społecznym współczesny Europejczyk, w gruncie rzeczy kierujący się przyziemnymi potrzebami. Europa jaka znamy, umiera, a Islam jest tylko grabarzem. Ilu ja mam takich znajomych wokół siebie, przeintelektualizowanych, pozbawionych ikry maminsynków, którym wydaje się że pojedli wszystkie rozumy, a są niczym więcej jak mięsem w rękach innych ludzi, zmanipulowanym medialnie stadem owiec
W gruncie rzeczy bowiem, cała ta przeintelektualizowana dyskusja u antybohatera, te jałowe dysputy o dupie Maryni, wszystko to sprowadza się do zadania wprost oczywistego pytania: "ile wyniesie moja pensja, do ilu żon będę mieć prawo?" Ostatecznie wszystko sprowadza się bowiem do kupczenia żywym towarem, do handlu niewinnymi, kobietami i dziećmi. Sam Francois o kobietach myśli tak "(...)w tej sytuacji przydałaby się kobieta, która bez wątpienia też jest człowiekiem, lecz reprezentuje nieco inną odmianę ludzkości i wnosi do życia lekki zapach egzotyki"****. Powieść kończy się jak mokry sen stetryczałego mizogina - nasz anty-bohater szybciutko przechodzi konwersję na islam, aby tylko móc wybrać sobie żony, bo w końcu "muzułmańskie żony są bez wątpienia uległe i oddane, zostały przecież tak wychowane, a to zazwyczaj wystarcza, żeby mężczyźnie dać rozkosz". I tak, po konwersji, "każda z tych dziewcząt, choćby najładniejsza, będzie szczęśliwa i dumna, jeśli mój wybór padnie właśnie na nią, i będzie się czuła zaszczycona, mogąc dzielić ze mną łoże. Wszystkie będą godne miłości, a ja na pewno zdołam je pokochać*****". Piotr Kieżun, w wywiadzie dla Polskiego radia, słusznie powiedział, że "Houellebecq pisze o kryzysie duchowości europejskiej, o kryzysie moralnym i politycznym, gdzie wszystko zamienia się w banał i nudę. Okazuje się, że nawet fala islamu nas przed tym nie ratuje, bo ta religia wcale nie jest powrotem do moralności", o czym świadczą właśnie ostatnie stronice powieści.
Jestem tym najbardziej znienawidzonym dzisiaj, białym, dorosłym mężczyzną, ale nie wyobrażam sobie, żebym żył w świecie, w którym mam wyższość moralną, duchową, prawną, fizyczną i materialną nad kobietą, którą kocham. Bo islam do tego się właśnie sprowadza - do supremacji jednej płci nad drugą, do powrotu patriarchatu w jego najgorszym przebraniu - bezkarna władza mężczyzny nad żoną/żonami, siostrą, matką, koleżanką siostry, nad swoimi dziećmi, które mają siedzieć grzecznie w domu i czekać na wypełnienie swojej odgórnej woli społecznej pod rygorem kar jakich Europa nie widziała od kilkuset lat. W najlepszym wypadku kobieta w islamie ma tak: "Głośno chichocząc, dziewczyny pogrążyły się w grze polegającej na znajdowaniu różnic między
dwoma obrazkami w „Picsou Magazine”. Biznesmen uniósł wzrok znad arkusza kalkulacyjnego i
uśmiechnął się do nich z boleściwym wyrzutem. Też się do niego uśmiechnęły, nie przestając szeptać
i chichotać. Mężczyzna znowu złapał za telefon i wdał się w kolejną konwersację, równie długą i
poufną jak poprzednia. W świecie islamskim kobieta – przynajmniej jeśli jest dość ładna, żeby
wzbudzić pożądanie bogatego małżonka – praktycznie przez całe życie może pozostać dzieckiem.
Wkrótce po wyjściu z lat dziecięcych sama zostaje matką i znowu pogrąża się w świecie dzieci. Jej
własne potomstwo dorasta, a ona staje się babcią. I tak toczy się jej życie. Przez kilka zaledwie lat
kupuje sobie erotyczną bieliznę i zamienia dziecięce zabawy na gry seksualne, co w gruncie rzeczy
sprowadza się do tego samego. Oczywiście traci swoją niezależność, ale fuck autonomy; sam z dużą
łatwością, a nawet autentyczną ulgą pozbyłem się wszelkich obowiązków zawodowych czy
intelektualnych i wcale nie zazdrościłem temu biznesmenowi siedzącemu po drugiej stronie
korytarza w przedziale TGV Pro Première, którego twarz – w miarę toczącej się konwersacji
telefonicznej – coraz bardziej pochmurniała; najwyraźniej jego interesy mocno kulały, gdy
tymczasem pociąg przejeżdżał przez stację Saint-Pierre-des-Corps. Tyle że on miał przynajmniej
rekompensatę w postaci dwóch pełnych wdzięku i czaru małżonek, które mogły mu wynagrodzić
trudy prowadzenia biznesu; może jeszcze jedna czy dwie czekały na niego w Paryżu; kołatało mi po
głowie, że szariat zezwala na posiadanie czterech żon. Mój ojciec miał… znerwicowaną dziwkę w
postaci mojej matki. Na tę myśl zadrżałem. Cóż, teraz już nie żyła, oboje nie żyli, a ja byłem jedynym
– żywym, acz w ostatnich czasach nieco sfatygowanym – świadectwem ich miłości."******
Nie potrzebuję tego, nie chcę tego, chcę żyć w społeczeństwie zdrowym moralnie, z zasadami, z wolnością wyboru wyznania, chcę żyć z kobieta, która mnie kocha, która ma wolną wolę w każdej chwili ode mnie odejść, która ma pełną swobodę robić, co chce i kiedy chcę i która jest ze mną, bo tego chce, a nie dlatego że musi. Mam nadzieję, że przynajmniej w moim kraju będę miał taką możliwość.
Oto jesteśmy my, Europejczycy, beztroskie dzieciaki, wygodnie jak u mamy za piecem, osaczeni przez zgraję krwiopijców, którzy nie pragną niczego innego jak tylko dorwać się do darmowego źródła i doić stuprocentową hemoglobinę.
2,3 lata temu czytałem kuriozalną książkę o zakochanym zombiaku pt. "Wiecznie żywy", Hollywood nawet raczyło zrobić film na podstawie tego gniota. Nikomu nieznany Oystein Stene widocznie wyczuł pismo nosem, bo postanowił zrobić dzieło o narodzie zombie, żyjącym na utajnionej wyspie, której nie ma na żadnej mapie świata, satelity też należą do tego spisku państw NATO (rzecz dzieje się głównie w czasach zimnej wojny, widocznie satelity chińskie i radzieckie także, ale tego autor już nie wyjaśnia).
W każdym razie Stene tworzy swój zombiastyczny twór z konsekwencją godną lepszej sprawy. Bo oto, jeżeli przymknąć oczy na wyżej opisanu fundament świata przedstawionego, to "Wyspa zombie" wcale złą powieści nie jest. Zombie-bohater, narrator w pierwszej osobie, na łamach książki przebywa swoją podróż od punktu A do punktu B, rozwija się jego postać wręcz wzorcowo, wszystko jest na swoim miejscu. Tylko naprawdę nie jestem w stanie przymknąć oczu, za stary jestem na takie tandetne numery, no i za mało głupi.
autor, dumny ze swojego dzieła
Stene wcale źle nie pisze, jego powieść sprawia wrażenie rzetelnie opowiedzianej i przygotowanej koncepcyjnie, problem jest z niedorzecznym punktem wyjścia, który już na wstępie pozbawia całą historię elementarnej wiarygodności, no bo co to za bzdura z tym, że kilka światowych mocarstw sprzysięgło się utrzymać w XX wieku wielką tajemnicę i istniejącej gdzieś na środku Atlantyku wyspie z dziwnymi mieszkańcami. W tym celu fałszują rzeczywistość. Cały ten konspekt posiada dziury logiczne wielkości słonia, dlatego nawet niezbyt wymagający czytelnik powinien pukać się w czoło nad takim idiotyzmem. Pomysł wyjściowy niweczy cały, późniejszy trud autora, który wyczynia ekwilibrystyczne cuda, by swój pomysł jak najbardziej uwiarygodnić, ale zwyczajnie się nie da, bo niektóre pomysły mają w sobie
taki potencjał niedorzeczności, że tu nawet Tołstoj by odpadł. Stene odpadł w przedbiegach i serwuje czytelnikowi m.in. następujące kwiatki:
- zombie grające w pokera,
- zombie tworzące administrację państwową, która uchwala przepisy (nawet mają swoją konstytucję), organizuje życie społeczne, archiwizuje kwity, koncerty, policja, biblioteki, targi,
- seks zombiaków!!!
- zombiaki palą papierosy,
- zombiaki myślą, rozmawiają, prowadzą udawane życie społeczne,
- zombiaki chodzą do kina,
- zombie mają płeć, te żeńskie chodzą w obcasach, męskie się golą albo zapuszczają brody,
- ruch oporu zombie,
- zombie-marynarze itd., można tak wymieniać
Idąc tym tropem, w poszukiwaniu "oryginalnych" pomysłów, już niedługo będzie można przeczytać literaturę o księżach-zombie, zombie-sportowcach, zombie-kosmonautach, zombieseksualistach, mogących zawierać zombie-małżeństwa i adoptować dzieci, czy też zombie-szachistach, do wyboru do koloru.
